کاریکلماتور

توضیح:برداشتی است کاریکاتوریستی و طنزآلود از زندگی روزمره که بیشتر مبتنی بر بازی های زبانی است.

درواقع کاریکلماتور یک نوع بازی با کلمات است که اتکای بیشتری به واژه ها دارد تا مفاهیم.

کاریکلماتور دو ویژگی دارد:۱)کوتاهی  ۲)وارونه دیدن

۱)منظور از کوتاهی این است که در عین اینکه ازکلمات کمی برخوردار است،ایجاز هم داشته باشدو حق مطلب را ادا کند.

در ۲۱خرداد ۱۳۴۶ برای اولین بار کلمه ی کاریکلماتور در مجله ی خوشه به کار رفت و شاملو این نام را بر سیاق(کاریکاتور)از ترکیب (کاری+کلمات+ور)ساخت و آن را به نوشته های پرویز شاپور اطلاق کرد،به این قصد که همان کاری که یک کاریکاتوریست در عالم نقاشی می کند،شاپور در حوزه ی زبان انجام می دهد.

کاریکلماتور مضاف از توجه به بعد معنایی می تواند فراتر رود و به حوزه ی تصویری وارد شود.در حقیقت کاریکلماتور می تواند از پتانسیل کلمات در هر دو حوزه ی صورت و معنا طرحی گرافیکی و دیداری را به تصویر بکشد.

مثال:آی باکلاه تنها حرفی است که سرش کلاه رفته است!(حسین ناژفر)

با خواندن این جمله تصویر نوشتاری(آ)باکلاه در ذهن خواننده به طور ناخودآگاه تداعی می شود.

یکی از مولفه های اصلی کاریکلماتور طنز است و همین باعث تفکیک کلمات قصار و حکمت از کاریکلماتور می شود:

متوسط بودن؟!یا بزرگ باش یا بمیر

فردی که فکرش سیاه است مویش زودتر سپید می شود.

کاریکلماتور های ادبی به کاریکلماتور هایی می گویند که اساس شکل گیری آنها شگرد ادبی است.

بر مبنای تشبیه:فیلم نامه ی عمر تنها دو سکانس خواب  وبیداری دارد.

قلبم پرجمعیت ترین شهر دنیاست.

بر مبنای تشخیص:

مترسک عاشق بازی کلاغ پر است.

درخت آلزایمر گرفت،زمستان شکوفه کرد.

بر مبنای حسن تعلیل:

می خواست در زندگی صرفه جویی کند،خودش را دار زد!

در این مثال نویسنده از دلیلی غیر واقعی استفاده کرده است.

بر مبنای تضاد:آدم های بانمک،حرف های شیرین می زنند.

بر مبنای کنایه:

برای آب خنک خوردن احتیاجی به زندان رفتن نیست فقط کافیست در. یخچال را باز کنید.

بر مبنای ایهام:

آخرین تور ماهی،سفر به خشکی است.

استفاده از قواعد تصویرسازی قوی(طنز تلخ):

ندیده ای؟!

همان انگشت که ماه را نشان می داد ماشه را کشید.

توجه به ظرفیت نوشتاری:

بیناترین حرف در الفبا(ه دو چشم)است.

توجه به بدیهیات:

برای هواپیمای بازنشسته پریدن از جوی هم کار مشکلی است.